İstiklâl Savaşı’nda Giresun’un yetiştirdiği büyük kahramân Topal Osman Ağa ile ilgili olarak, Osmanlı arşivi üzerinden yaptığım taramada aşağıdaki bilgilere ulaştım. Zamân içerisinde Osman Ağa ile ilgili yazılan çeşitli kitâb ve makâlelerde bu arşiv kayıdlarından ba’zıları ele alınmakta, ba’zıları ise geride tutulmaktadır. Oysa bu durum, hem yanlış anlaşılma ve bilgilendirmeye sebeb olmakta, hem de târîhî gerçeklerin çarpıtılmasına yol açmaktadır.
Taramış olduğum belgelerin
ba’zılarında Osman Ağa ve yanındakiler için suçlamalarda bulunulmaktadır. Ancak
daha sonraki döneme âid belgelerde ise bu suçlamaların çürütüldüğü
görülmektedir.
Mes’elâ hicrî 15 Zilkâde 1337,
milâdî 12 Ağustos 1919 târîhli bir belgeye göre Konstantin isimli bir Rûm,
Osman Ağa’nın kendisinden fidye istediğini, eğer vermezse kızlarını dağa
kaldırmakla tehdîd ettiğini belirtiyor. Ancak 17 gün sonrasına âid bir başka
belgede ise gerekli araştırmanın yapıldığı ve bunun doğru olmadığı, İngilizler
tarafından ortaya atıldığı belirtiliyor. Buna göre bu iki belgeden, ikincisini
dikkâte almayıp, sâdece birinci belge üzerinde hareket edildiğinde, büyük bir
târîhî çarpıtma meydâna gelecektir.
Osman Ağa ve çevresindekiler
üzerine, taraflı tarafsız çok sayıda makâle ve kitâb yayınlanmıştır. Bu yüzden
sâdece Osman Ağa’ya dâir Osmanlı devlet kayıdlarına geçen ve Nîsân 1919 ile
Mart 1920 târîhleri arasına âid olan belgeleri, herhangi bir yorum yapmadan
yayınlıyorum. Hicrî ve Rûmî târîhlerin, yanına koyu renkli olarak milâdî
târîhleri ekledim ve belgeleri, târîh sırasına göre dizdim. Bu şekilde birçok
araştırmacının, Osman Ağa ile ilgili belgelere ulaşabileceğini düşünüyorum.
İleride bu konuda arşiv taraması yapabilecek olan araştırmacıların sıkıntı
yaşamaması için imlâya dokunmadım ve olduğu gibi aktardım.
1. Tarih: 29/C /1337 (Hicrî) (01.04.1919)
Dosya No:51/-1 Gömlek No:4 Fon Kodu: DH.KMS.
Giresun
kaymakamı ile Belediye Reisi Topal Osman Ağa hakkında suistimal yaptıklarına
dair iddiaların tahkik ettirilmesi.
2. Tarih: 20/B /1337 (Hicrî) (21.04.1919)
Dosya No:259 Gömlek No:39 Fon Kodu: DH.EUM.MH..
Giresun
havalisinde rumların tehciriyle ilgili olarak Topal Osman hakkında tahkikat
yapmak üzere Giresun'a giden Asım Bey'in zaruri masraflarına ait havalenamenin
gönderilmesi.
3. Tarih: 09/N /1337 (Hicrî) (08.06.1919)
Dosya No:20/-17 Gömlek No:12//094 Fon Kodu: DH.İ.UM
Dersaadet'ten
Banker Leonida'nın, Giresun kazasına tabi Kulakkaya nahiyesinde bulunan ve
Osman Efendi ile Pinenida Pança tarafından işgal edilerek işletilen kereste
fabrikasının kendisine iadesi için verdiği arzuhal üzerine, gerekenin yapılması
hakkında Trabzon Vilayeti'ne gönderilen tahrirat.
4. Tarih: 08/L /1337 (Hicrî) (07.07.1919) Dosya No:216 Gömlek No:69 Fon
Kodu: MV.
Giresun
Belediye Başkanı olup tehcir ve taktil ile alakalı olan Feridunzade Osman Ağa
hakkında hukuk-ı şahsiyyesi baki kalmak şartıyla kabul-ı istimanın münasip
görüldüğü.
5. Tarih: 10/L /1337 (Hicrî) (09.07.1919) Dosya No:101 Gömlek No:19//041 Fon
Kodu: DH.ŞFR.
Merzifon'dan
Yüzbaşı Şecaeddin imzasıyla çekilen telgrafta; Giresun'da tehcir meselesinden
dolayı aranırken firar ederek şekavete başlayan Feridun oğlu Osman tarafından
üç biraderinin tehdid edildiği bildirildiğinden, tahkikat icrasıyla gereğinin
ifasına dair Umum Jandarma Kumandanlığı'ndan Trabzon Valiliği'ne çekilen
telgraf.
6. Tarih: 15/Za/1337 (Hicrî) (12.08.1919) Dosya No:102 Gömlek No:119 Fon
Kodu: DH.ŞFR.
Kostantin
adındaki bir Rumun, kızlarını dağa kaldırmamak için fidye isteyen Giresun
Belediyesi sabık reisi Osman Ağa hakkında yaptığı şikayetin tahkikine dair
Kalem-i Mahsus'dan Trabzon Valiliği'ne çekilen telgraf.
7. Tarih: 25/Za/1337 (Hicrî) (22.08.1919) Dosya No:4 Gömlek No:36 Fon
Kodu: DH.EUM.KLH.
Giresun'un
eski belediye reisi Feridunzade Osman Ağa'nın, af dileğinin kabul olunduğu.
8. Tarih: 02/Z /1337 (Hicrî) (29.08.1919) Dosya No:50/-2 Gömlek No:44 Fon
Kodu: DH.KMS.
Giresun
Belediye Reisi Osman Ağa'nın bir Rumu tehdid ederek fidye istediğine dair
ingilizlerin iddiasının aslı olmadığı.
9. Tarih: 02/Ey/1335 (02.09.1919) Dosya No:636 Gömlek No:13 Fon
Kodu: DH.ŞFR.
Tahrir
meselesinde suçlu olduğu iddia edilen fakat bir kabahati olmayan Giresun
belediyesi sabık reisi Feridunzade Osman Ağa'nın dehalet etmek isteğine dair
Sivas Valiliği'nin telgrafı. (Sivas)
10. Tarih: 26/Z /1337 (Hicrî) (22.09.1919)
Dosya No:92 Gömlek No:74 Fon
Kodu: DH.UMVM
Giresun
Belediye Reisi Osman Ağa'nın Madam Pavlidi Sineması'ndan usulsüz olarak resm
almasından dolayı hakkında gerekenin yapılması için Trabzon vilayetine
bildirilmesi.
11. Tarih: 29/Ey/1335 (29.09.1919) Dosya No:639 Gömlek No:96 Fon
Kodu: DH.ŞFR.
Osman
Ağa'nın Giresun'da üç Rum muhacirini katlettiğinin aslı olmadığına ve saireye
dair tafsilat. (Trabzon)
12. Tarih: 16/S /1338 (Hicrî) (10.11.1919) Dosya No:217 Gömlek No:105 Fon
Kodu: MV.
Tehcir
ve taktil mesailinden dolayı Giresun Belediye Reisi Feridunzade Osman Ağa'nın
rüfekasından yüz altmışdokuz şahıs hakkındaki takibat-ı kanuniyyenin tecili.
13. Tarih: 11/Ar/1335 (11.12.1919) Dosya
No:653 Gömlek No:135 Fon Kodu: DH.ŞFR.
Giresun
Kaymakamı Bari Bey'in Belediye Reisi Osman Ağa'yı katle teşebbüs eylediğinin
sabit olduğu ve tahkikatın icrası için tam mevcudlu bir bölüğün Giresun'a
izamının gerektiği. (Trabzon)
14. Tarih: 16/R /1338 (Hicrî) (08.01.1920) Dosya No:106 Gömlek No:34 Fon
Kodu: DH.ŞFR.
Giresun
Kaymakamı Badi ve Belediye Reisi Osman Ağa ile rüfekasına müteallik tahkikatın
Trabzon İstintak Dairesi'ne nakl edildiğine dair Kalem-i Mahsus'dan Trabzon
Valiliği'ne çekilen telgraf.
15. Tarih: 25/R /1338 (Hicrî) (17.01.1920) Dosya No:48 Gömlek No:106 Fon
Kodu: İ..DUİT
Azil,
tayin; Badi Bey (Giresun Kaymakamı); Galib Bey (Giresun Kaymakamı); Osman Ağa
(Giresun belediye reisi); Giresun Heyet-i Tahkikiyesi; Trabzon Valiliği
16. Tarih: 22/Ca/1338 (Hicrî) (13.02.1920)
Dosya No:32 Gömlek No:22 Fon
Kodu: DH.EUM.AYŞ.
Giresun
Belediye Reisi Topal Osman ve rüfekasına verilen cezanın Meclis-i Vükelaca
tecili ile Giresun'da Rumlarla Topal Osman taraftarı arasında asayiş bozucu bir
harekete meydan verilmemesi gerektiğinin Trabzon Valiliği'ne bildirilmesi.
Giresun'daki şaki Koloğlu Mehmet ve çetesinin takibi için gönderilen müfrezeye
ilave yapıldığının, Trabzon Valiliği'ne bildirilmesi. Giresun Jandarma Bölüğü
efradının maaşlarını düzenli olarak alabilmeleri için, durumun Umum Jandarma
Kumandanlığı'na bildirilmesi. Giresun hükümet tabibinin, merkezden gönderilen
ilaçlardan ve verdiği raporlardan para aldığının, Sıhhiye Müdüriyet-i
Umumiyesi'ne bildirilmesi.
17. Tarih: 12/Ma/1336 (12.03.1920) Dosya No:656 Gömlek No:101 Fon
Kodu: DH.ŞFR.
Giresun
Kaymakamı Bari Bey'le Belediye Reisi Osman Ağa arasındaki hadisede
tarafsızlığını korumaya muvaffak olamayan Giresun Ceza Reisi Hulusi ve Müdde-i
Umûmî Hulusi ve Müstantık Ahmed Şükrü Efendilerin tebdili. (Trabzon)
18. Tarih: 28/Ma/1336 (28.03.1920) Dosya
No:657 Gömlek No:99 Fon Kodu: DH.ŞFR.
Giresun
Belediye Reisi Osman Ağa'ya adavet besleyen Kara Ahmet oğlu Şükrü'nün katli
şayiası üzerine, Şükrü'nün gayretkeşlerinden Kuloğlu Mehmed'le rüfekasının
Akköy'e gelerek bir saat kadar müsademe vuku bulduğu. (Trabzon)
KUTLU ALTAY KOCAOVA
10 Eylül 2013
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder