1934 yılında 1. Ordu Komutanı Fahreddîn (Altay) Paşa başkanlığında bir hey’et, Sovyetler Birliği’nin da’veti üzerinde Kızıl Ordu’nun Ukrayna’da düzenlediği askerî manevraya katılmıştır. Bu kapsam da Türk Genelkurmayı, hey’ette yer alan bâzı komutanlara, manevra ile ilgili rapor yazmaları görevini vermiştir. Bu raporların içinde Mirliva Muzaffer Bey tarafından 54 sayfalık bir rapor hazırlanmıştır. Raporda çok sayıda harita ve kroki, bizzât Muzaffer Bey tarafından çizilmiştir. Ayrıca raporun son kısmında da Muzaffer Bey, Sovyet sistemine dâir gördüklerini objektif bir biçimde yazmıştır.
Cumhûrbaşkanlığı Devlet Arşivleri’nde 30-10-0-0 numaralı fon kodu ve 46-293-3 numaralı yer bilgisi ile kayıtlı olan bu rapor, erişime açıktır. Burada raporun son kısmında yer alan ve Muzaffer Bey’in Sovyet sistemi ele aldığı kısma yer verdim. Aktarırken, kendisinin imlâsına dokunmadım ve olduğu gibi aktardım. Bu kısım, raporun 50. sayfasından başlayıp, 54. sayfasının sonuna kadar gitmektedir.
1934
Soviyet Rusyanın Okranya ordu mıntıkasında yaptığı ordu manevrası
---------
( Soviyet alemi )
Manevrede bulunduğumuz müddetçe ve onu müte'akip yaptığımız gezmelerde bir taraftanda Soviyet alemini tetkike çalıştım. Edindiğim görüş ve sezişleri aşada arzediyorum:
Umumî idare:
Çok korunmağa dikkat eden mahdut bir zümre 160 milyonluk kitle üzerinde çok şiddetli bir disiplin tatbik ederek hükumeti idare ediyorlar. Bu küçük zümre ilk evvel koydukları pirensiplerden tedricen ayrılmışlar. ve kendileri tam zengin bir hayat yaşamakta bulunmuşlar. Fakat millet vait ettikleri büyük adalet ve büyük refahı daha henüz vermemişlerdir. Soviyet idaresinin en göze çarpan hassası tarihten çok ibret almış olmaktır. Bu ibreti almakla beraber Çarlığın kendilerine bıraktığı itirafa layık medeni tarakki ve vasıtaları büyük hızla inkişaf ettirmeğe çalışmışlardır. Çarlık mükemmel şosalar, geniş demiryolları işleyen madenler; büyük ekademiler hülasa birçok fen ve sanat ve ilim bırakmıştır. Memleket ihtiyacına gayri kâfi olsa bile bu yollarda adımlar atılmış ve Bolşevikler bunlara tevarüs etmişlerdir.
Soviyetler bunlar arasında yalnız ordunun kumanda hey'etini imha etmişler amma diğer şeyleri olduğu gibi kabul ederek büyütüp yükseltmişlerdir.
Rus - Japon harbinde ve umumi harpte kendilerini başkalarının gerisinde bırakan tesiratı ortadan kaldırmak için çalışmışlar. Ve bu yolda dev adımlarla ilerlemekte bulunmuşlardır. Başlangıçta tutturdukları (İhtiyaca göre nimet tevzi'i) pirensibinin zekâların inkişıfına çok çalışanların büyümesine mani olduğuna ve heveslerin kırılmasına sebep olduğunu gördüklerinden pirensiplerini (istidada göre nimet tevzii) şekline kısmen koymuşlardır. Bu kısmî değişiklikte tam normal hayat temin edememiştir.
Soviyet Rusya memleketi etrafı çevrilmiş (bir çalışma ve didinme) yuvasına benzeyor. Milletin her ferdine, kadın, erkek bilâ istisna iş verilmiştir. Memleketin imarına, umumi seviyenin yükselmesine, ordunun tekemmülüne çalışılmakta bulunulmuştur.
Öyle denilebilirki memleketin evkatı mesai cetveli Moskova hükumet dairesinde tanzim edilmiş, baştan başa Soviyet memleketinde her gün bu mesai cetveli tatbik edilmiş ve edilmektedir.
Birbirinden korkuş:
Soviyet memleketinde bu gün herkes birbirinden korkar. Herkesin bütün gidişinde bu korku apaçık görülür. Biribirilerine emniyyetleri yoktur. Meselâ: Bir yabancı vilâyet icra komitesi reisile Kolordu veya ordu kumandanı ile görüşürken ayni odada bir kaç sivilin kenarında oturarak bu görüşmeleri dikkatle takip ettikleri görülür. Yalnız en büyükler bu kayıttan şeklen azadedirler. Amma onlarında muhtelif suretlerle murakaba edildikleri muhakkaktır.
Holhozlar ve Solhozlar:
Büyüklerin şahsan yapmağa başladıkları sayfiyeler gibi malikâneler müstesna olmak üzere şehirler haricindeki bütün memleket Holhoz ve Solhoz denilen teşkilata taksim edilmiştir.
Holhoz demek köy demektir.
Solhoz demek hükumet çiftliği demektir.
Daha doğrusu Çarlık idaresinin erazi taksimatı aynen alınmış ismi değiştirilmiş ve terakki ettirilmiştir. Amma bu erazi üzerinde x yaşayan insanlar yene Çarlık idaresinde olduğu gibi (Çalışan x esirlerdir.) Farkları Çarlık idaresinde azamî zulüm altında atla ve öküzle çalışan ve çalıştıklarını mıntıkavî derebeylere ve pirenslere veren köylüler bu gün büyük bir disiplin altında hükumetin şahsiyyeti maneviyesi için çalışmakta ve yaptıklarını hükumete vermektedirler.
Erazide temellükü ifade eden tarla sınırı bulmak güçtür. Dümdüz erazi baştan başa hükumet hesabına işletilmektedir.
Holhozlar yani göya müstakil olan köylüler işittiğimize göre bu gün oturduğu ev ve evin önündeki bir hektar araziye sahiptir. Ve her köylü bir inek besleyebilir. Amma kazansa bile kazandığını satacak yeri yoktur. Yegâne müşteri hukumet teşkilatıdır. Bu şekilde fazla malı olsa dahi kendisinin daha fazla refaha sevk edecek bir kıymeti yoktur.
Solhozlar ise hükumet tarafından mansup bir müdür tarafından idare olunur. Müdürün tuttuğu amele orada işler ve alınan hasılat hükumetin olur.
Şehirler; Birer sanat ve amele yuvasıdır. Bütün halk hükumet dairesinde, yollarda, metrolarad, otobüs ve tramvaylarda, fabrikalarda hülasa her türlü müessisede vazife almışlardır.
Herkes vazifesi başında çalışmağa mecburdur. Çalıştığının mukabili olan bir kilo ekmeğini ve sair ihtiyaçlarını tedarik eder. Kendisine verilmiş olan odacıkta oturur. Umumı bahçelerde gezer ve x spor yapar. Umumî kütüphanelerde okur. Temamen terbiyevî olan sinema ve tiyatrolarda eglenir.
Soviyet Rusyada çalışmayan, boş oturan, ağır yürüyen hiç kimse yoktur.
Aile hayatı ve kadın:
Soviyet Rusyada inkılabın en ezici sikleti kadın üzerindedir. Adeta ihtilal kadın zineti ve kadın salonu aleyhine yapılmıştır. Şehirler haricinde kadınların yüzde sekseni yalınayaktır. En mutantan giyinen kadının hali bizdeki amele kadının giyişinin x üzerinde değildir.
Aile efradının günün mühim bir kısmında bir araya gelmesi mümkün değildir. Erkek fabrikanın bir tezgâhında, kadın diğer tezgâhında çalışır. Çocuklar fabrikanın mektebinde okur. Belkide yalnız uyku zemanı bu üç kişilik aile kendilerine tahsis olunan odada gelüp görüşmek fırsatını bulur.
Fakat ihtilal ricali, bu günün müdürleri, eskiden kalmış ve bu gün mevki sahibi olmuş aile reisleri, bildiğimiz normal aile x hayatına maliktirler. Mesken ve aile saadeti Soviyetlerin bizzat kurdukları sanayi merkezlerinde diğerlerinden farklıdır. Soviyetler kendi idarelerinin saadet ve refah getirici olduğunu göstermek için bizzat kendi yaptıkları (Neprostoy) şehri gibi amele merkezlerinde vaziyeti canlandırmışlardır. Orada amele için yeniden yaptıkları büyük ve sıhhî apartmanlar, eskiden kalma şehirlerdeki apartmanlardan ve onların içinde yaşayan insanların sürdükleri hayattan çok farklıdır.
Böyle yeni merkezlerde mühendislerin, amelenin giyiniş ve yaşayış şekilleri daha muntazam ve gösterişlidir.
Soviyetlerin çok övünmek ve övünürken çok söylemek adetleridir. Ve yaptıkları işler için yabancıdan daima taktir sözü beklerler. Ve böyle bir söze karşı çocuklar gibi sevinirler.
Netice:
Soviyet ordusu: kurulmuştur. Onun tekamülü için hiç bir fedakârlıktan çekinilmemektedir. Çalışma pek kuvvetlidir. Bilhassa ordunun fen kuvvetinin temelleri atılmıştır. Fakat bu ordu henuz kumanda hey'etini yetiştirmeğe ve haricin sevkü idare usullerini öğrenmeğe muhtaçtır.
Soviyet memleketinde fen ve san'at:
Hudutsuz bir şekilde ileri doğru yürüyor.
En yakın ve kuvvetli komşumuz olan
Soviyetlerin gidiş ve ilerliyişlerinin dikkatle takip edilmesi ve onların askerî ve sivil fen ve sanat vasıtalarında işimize yarayanların alınması faydalı olacaktır.
MİRLİVA MUZAFFER
