COĞRAFYA TEMELİNDE DÜNYÂDA VE TÜRKLERDE KADININ KONUMU

Giriş

            Türklerde ve genel olarak dünyâda kadının târih boyunca bulunduğu konumla ilgili sayısız kitâb ve makâle yazılmış, araştırmalar yapılmıştır. Bu konu genel olarak sosyolojik, antropolojik ya da târihî olarak ele alındığı gibi birçok araştırmada da, birçok sosyal bilim dalının kullanıldığı görülmektedir. Biz de bu makâlede, bu şekilde hareket edeceğiz.

            Öncelikle bilmemiz gereken nokta şudur: Dünyânın her yerinde kadın haklarının belirlenmesinin temelinde coğrafya ve coğrafyadan kaynaklanan ekonomi yatar. Nasıl ki, dînlerin şekillenişinde coğrafya çok etkili ise kadının konumunda da aynı durum söz konusudur. Meselâ bozkır toplumlarıyla, şehirli-köylü toplumların, çöl toplumlarının ve orman toplumlarının kadına bakışı bir değildir. Aynı şekilde aynı toplumun, bozkırdan çöle ya da şehire geçişi de, kadına bakışı değiştirmiştir. Bunun en belirgin örneklerinden biri ise Türklerde kadının konumudur...

            Târih boyunca insan yaşamını etkileyen unsurların başında coğrafya gelmiştir. Çünkü coğrafya, insan yaşamının, ekonomisinin, kültürünün, inancının temelinde yatan bir unsurdur. Bu yüzden de kadının konumunun Türklerde târih boyunca nasıl olduğunu incelemeden evvel, farklı coğrafyalarda, farklı iklim bölgelerinde nasıl olduğunu, benzer ve farklı yönleri ve ardından geçmişten günümüze kadar Türklerde ve dünyânın birçok yerinde kadınlara yönelik algının neden ve nasıl değiştiğini ortaya koymuş olacağız. Bunları yaparken ise belli bâzı sorular üzerinden hareket edeceğiz.

-          Kadınların durumu, dünyânın her yerinde aynı ya da benzer midir?

-          Dünyâda kadınlara yönelik farklı uygulamaların olması ve kadınların konumunun değişkenlik göstermesinin sebepleri nelerdir?

-          Kadınların bâzı toplumlarda ileri haklara sâhip olup, bâzı toplumlarda da çok geri düzeyde olmasının sebepleri nelerdir?

-          Târihte gerçekten söylendiği kadınların hâkim olduğu bir toplum ya da devlet olmuş mudur?

-          Coğrafyanın toplumsal hâkimiyet üzerindeki etkisi nedir ve nasıldır?

-          Ekonomik faâliyetlerde coğrafyanın etkisi nasıldır?

-          Kadınların konumu ile coğrafyanın etkisi nasıldır?

-          Türklerde kadının konumu nasıl olmuştur?

-          Türklerde kadının konumu, bölgeden bölgeye değişkenlik göstermiş midir?

-          Zamanın değişimi ve yaşananlar, Türklerde kadının konumunu nasıl etkilemiştir?

-          Bu etkilenmenin sebepleri nelerdir?

            Buna göre makâlede sıralama şu şekilde olacaktır:

·         Bölgelere göre kadınların durumu

1.      Göçebe bozkır toplumları

2.      Göçebe çöl toplumları

3.      Göçebe orman toplumları

4.      Göçebe dağ toplumları

5.      Yerleşik köylü toplumlar

6.      Yerleşik şehirli toplumlar

·         Türklerde kadının konumu

1.      Göçebe Türkler

2.      Köylü Türkler

3.      Şehirli Türkler

* * *

Öncelikle bilmeliyiz ki, dünyânın her yerinde kadınların konumları, önemli farklar sergilemiştir. Genel olarak, avcı-toplayıcı dönemlerde kadınların erkeklerle eşit olduğu düşünülmüştür. Tabiî bunda da en büyük sebep, toplumsal yaşantıdır. Ancak yine de ister yazı öncesi dönemlerde olsun, ister günümüzde olsun, avcı-toplayıcı toplumlar arasında da, bu konuda farklar olduğu görülmektedir.

Dikkatli bir inceleme ile bu farkın temelinde, en önemli sebep olarak coğrafyanın yattığını görürüz. Coğrâfî etkiler ve bunun yarattığı ekonomik durum, kadınların konumunu da oldukça fazla oranda etkilemiştir. Bu ise çöl toplumlarında, dağ toplumlarında, orman toplumlarında ya da bozkır toplumlarında farklı bakış açılarının oluşmasına yol açmıştır. Elbette bunlar arasında da farklar vardır. Tundra ormanlarında yaşayan bir toplum ile yağmur ormanlarında yaşayan bir toplumun bakışı, elbette farklı olacaktır. Ama bu durumda bile aralarında önemli ortak noktalar bulunmaktadır. Aynı şekilde çöl toplumları ya da bozkır toplumları için geçerlidir.

Bununla berâber coğrâfî farklar, kadının konumunu farklılaştırsa da, yerleşik hayât, yâni köyleşme ve şehirleşme, insanların cinsiyet algısında çok büyük farklar yaratmıştır. Yerleşik hayâtın ortaya koyduğu ekonomik yapı, kültürel yapıyı değiştirmiş, şekillendirmiş ve yeni kurumların ortaya çıkması sağlanmıştır. Bu çerçevede de kadının konumu, oldukça gerilemiş ve tâ ki, sanâyi devrimi ile berâber yeni bir kültürel yapı oluşana kadar…

Yazının ikinci kısmını oluşturan Türklerde kadının konumu hakkında daha doğru ve bilimsel bilgi ve yargılara ulaşabilmek için dünyânın genelindeki durum hakkında bilgi sâhibi olmamız ve ortaya koyup bir değerlendirme yapabilmemiz gerekir.

Devâmı için>>>

Coğrafya Temelinde Kadının Konumu"nun tamâmını görmek ve indirmek için...